Tên di sản : Đền thờ Lê Tướng Công và Phù Dung thần nữ Lê Thị Tiến
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 2333/QĐ-UBND
Giới thiệu
Theo tư liệu khảo sát thực tế và nghiên cứu khu vực duyên hải Tĩnh Gia với một hệ thống các di tích đền thờ Mẫu cùng với Vị Thần khai quốc qua các triều thì khu vực này có một vị trí chiến lược quan trọng trong việc chống ngoại xâm và mở mang bờ cõi, khai hoang lập làng cổ, phát triển nông nghiệp.
Cụm di tích lăng mộ, đền thờ Lê Tướng Công cùng Ngọc nữ Phù Dung được hình thành: Theo hai khu vực: Lăng mộ chôn cất ở một gò đất cao ráo bằng phẳng thuộc thửa đất số: 208/330 với diện tích 330m2.
Phía Đông giáp các thửa đất số 618/320 và 652/1163.
Phía Tây giáp thửa đất số 207/278 (đất màu).
Phía Nam giáp thửa đất số 655/1100.
Phía Bắc giáp thửa đất số 209/817 và 216/940.
Khu lăng mộ là 1 khu đất cao hơn so với nhiều cây cổ thụ bao bọc lấy khu lăng mộ. Trong khu lăng có nhiều viên đá (đá hộc) kè xếp thành nấm mộ cao hơn 40cm, vuông mỗi chiều 4m. Ở giữa có một bình hương cổ. Ngày xưa ở đây có một ngôi miếu thờ theo kiểu thượng sàng hạ mộ.
Đền thờ Lê Tướng Công ngọc nữ:
Cách mộ không xa về phía Bắc là ngôi đền được xây dựng trên một gò đất cao bằng phẳng thuộc thửa đất số: 263A/270 với tổng diện tích là 270m2.
Phía Đông giáp thửa đất số: 142/294 ha (đất hoang hóa)
Phía Tây giáp thửa đất số: 140/1189 (đất màu).
Phía Nam giáp thửa đất số: 263/3134.
Phía Bắc giáp đường đi và thửa đất số: 141/592.
Đền xây dựng theo hướng chính Đông lệch Nam 15 độ gồm hai ngôi: Ngôi tiền đường 5 gian và ngôi hậu cung (chuôi vồ) 3 gian. Hiện nay, ngôi tiền đường đã bị máy bay Mĩ và thiên nhiên hủy hoại. Hiện còn ngôi hậu cung (Chính tẩm) ba gian.
Ở gian ngoài, do lâu ngày cộng với nóng ẩm thất thường toàn bộ men của bình hương bị bong chỉ còn phần miệng. Đây là một bình hương có từ thời Lê thế kỉ XVI. Hương án tiền cổ dài 1,1m; cao 0,78m; rộng 0,46m.
Phía trên có bức đại tự cổ đề: “Tướng đại tộc” nghĩa là: Tướng dòng họ lớn, bức này được xây dựng mùa xuân năm Tân Dậu.
Gian thứ hai: (Cung giữa).
Gồm hương chính: Dài 1,12m; rộng 0,56m; cao 0,98m. Phía trước có hai biển đề: Thượng Đẳng – Tối Linh.
Bình hương sứ lục giác (thời Nguyễn) cao 0,19m; đường kính 0,30m.
Bình hương sứ da lươn (thời Lê) cao 0,31m, đường kính miệng 0,32m, đường kính đáy 0,22m, trang trí hoa văn cầu kì. Ở giữa đề dòng chữ: Thượng Đẳng tối linh. Đây là loại hình tượng đặt làm theo yêu cầu.
Giữa hai bình hương này có bày bộ tam sự gõ trên một mâm mịch hình chữ nhật dài 0,42m; rộng 0,28m; cao 0,20m. Phía trước đề: “Hậu thạch Thôn phụng tự sự”. Hai bên mâm mịch có đôi hạc gỗ: cao 0,55m. Đây là đôi hạc cổ có đôi chân nến, ống hương, ống hoa, chúc bản để dán chúc văn.
Gian trong (thượng điện): Có hương án cấp rộng 1,42m, dài 1,50m, cao 1m và 1 bệ xây trên cùng dùng để đặt Long ngai giao ỷ thần vị bình hương sứ da lươn cổ.
Bình hương cao 0,39m; đường kính miệng 0,33m; đường kính đáy 0,24m. Phía trước đề “Thánh cung vạn thế” (Nghĩa là Đức Thánh Mẫu muôn năm). Bình hương này cũng thuộc loại cổ, từ thời Lê thế kỉ XVI – XVII, có trang trí hoa văn nổi cầu kì.
Phía trước có mâm mịch hình chữ nhật cao 0,23m, rộng 0,30m, dài 0,47m. Chạm khắc gỗ rất tinh vi phối hợp trang trí rồng phượng, đầu sư tử, hoa lá. Hai bên mâm mịch có đôi hạc gỗ cao 0,63m. Hai bên bàn hương án bài trí: Hòm sắc, trống lệch, hai câu hèo (gậy mây song) dài 1,31m. Đầu trên bịt bạc có trang trí đầu rồng; đầu dưới bịt đồng. Đặc biệt có cây súng bằng gỗ, giá mèn (giá chiêng lệch), hộp đựng y phục, mũ, hia, hài, hộp cao 0,38m; rộng 0,31m. Hộp đựng nhạc khí. Trong hòm sắc hiện có 1 ống lớn; 2 ống nhỏ; hòm sắc hiện có 6 đạo:
Hoàng triều Cảnh Hưng năm thứ 14 ngày 26 tháng 7 năm 1783.
Tự Đức lục niên ngày 11 tháng 1 năm 1853.
Tự Đức năm thứ 33 ngày 10 tháng 11 năm 1880.
Đồng Khánh thứ 2 ngày 1 tháng 7 năm 1887.
Duy Tân năm thứ 3 ngày 11 tháng 8 năm 1909.
Khải Định năm thứ 9 ngày 7 tháng 2 năm 1924.
Hiện nay, các Sắc đều sờn rách nhiều chỗ, song phần chữ cơ bản vẫn còn.
Về kiến trúc: Quy mô trung bình, xong ngôi Tiền đường đã bị sập, còn ngôi hậu cung (chính tẩm). Diện tích xây dựng hẹp, hiện còn ngôi nhà dài 7,5m, rộng 4,2m.
Diện tích xây dựng hiện còn 32m2.
Diện tích nền móng 15m x 7m = 105m2.
Diện tích bảo vệ bất khả xâm phạm tại khu vực đền là 270m2.
Khu vực điều chỉnh (khu vực 2): 700m2.
Tổng khu vực đền gần: 1000m2; mộ 330m2.